Święci Cyryl i Metody wspominani w cerkwiach

Czym jest cyrylica?

Cyrylica jest pismem alfabetycznym służącym do zapisu wielu języków wschodniosłowiańskich, większości południowosłowiańskich, ale także innych. Obecnie cyrylicą posługują się Słowianie wschodni (Rosjanie, Białorusini, Ukraińcy), Serbowie, Bułgarzy, Macedończycy, narodowości byłego związku ZSRR oraz Mongołowie. Po przystąpieniu Bułgarii do Unii Europejskiej 1 stycznia 2007 r. alfabet bułgarski (cyrylica) stał się jednym z trzech oficjalnych alfabetów UE, wraz z alfabetem łacińskim i greckim.

W alfabecie są 33 litery, których uczą się uczniowie. Jednak w starożytnym alfabecie cyrylicy, opracowanym w połowie IX wieku przez Cyryla i Metodego, było ich znacznie więcej - aż 46. Bracia zakonni, tubylcy greckiego miasta Saloniki, przyjęli grekę litery jako podstawę ich alfabetu i dostosowywali je do dźwięków języków słowiańskich, z których jeden stał się właśnie cyrylicą. Gdzie się podziało 13 liter? Gdy Słowianie, w tym Rosjanie, dopracowywali swój alfabet wiele liter stało się po prostu niepotrzebnych. Zrezygnowano między innymi z następujących znaków Ђ (którego), OY (ouk), Ѡ (omega), Ҁ (koppa), Ѣ (yat), Ѧ (mały yus), Ѫ (duży yus ), Ѯ (xi), Ѱ (psi), Ѳ (fita) i Ѵ (izhitsa).

Za najstarszy datowany tekst cyrylicą są uważane napisy przeplatane głagolicą na ścianach cerkwi bułgarskiego cara Symeona (893-927 rok). Znajdujące się on w Presławiu. Jeszcze jeden napis, który pochodzi z 943 roku, był znaleziony w rumuńskiej Dobrudży. Tekst został odkryty dopiero w 1951 roku.

Mimo że polski alfabet oparty jest na alfabecie łacińskim, historia Polski także zna epizod związanego z cyrylicą. Cesarz Rosji Mikołaj I Romanow planował wprowadzenie cyrylicy do zapisu języka polskiego już od roku 1852, w celu rusyfikacji Królestwa Polskiego. Plany takie istniały od lat 40. XIX wieku, a w 1852 opracowano nawet gotowy projekt, zaś pierwszy podręcznik zatytułowany "Elementarz dla dzieci wiejskich" («Элемэнтар̌ъ для дзеци вейскихъ») został opublikowany w 1865 roku. Niemniej jednak, te próby napotkały znaczne trudności lingwistyczne, polityczne i przede wszystkim społeczne.

W języku staroruskim twarde i miękkie znaki miały funkcję oznaczania dźwięków samogłosek. Choć dokładne wymowy tych dźwięków nie są znane, filolodzy sugerują istnienie nieco niewyraźnego dźwięku "o" i jeszcze bardziej subtelnie niewyraźnego dźwięku "e". Jednocześnie istniała zasada, że sylaba może kończyć się tylko samogłoską. Niemniej jednak, wielu rosyjskich pisarzy z czasem sprzeciwiło się tym "starożytnym pozostałościom". Uważali, że nie ma potrzeby wskazywania na twardość spółgłosek.

Dla pisma łacińskiego, większość krajów anglojęzycznych używa układu QWERTY. (Nazwa pochodzi od pierwszych sześciu liter znajdujących się w lewym górnym rogu klawiatury). Układ QWERTY jest nieco zmodyfikowany do AZERTY lub QWERTZ, w zależności od niuansów językowych w danym obszarze. W przypadku alfabetu rosyjskiego, klawiatura JCUKEN jest używana w celu włączenia pisma cyrylicy.